Σχολική φοβία

Όταν το άγχος για το σχολείο γίνεται σχολική φοβία: 

Μερικοί τρόποι για να βοηθήσουμε τα παιδιά να την ξεπεράσουν.

Τότα Αρβανίτη-Παπαδοπούλου

Σχολική Σύμβουλος 23^ης Περιφέρειας Π.Α.

Διδάκτωρ Παιδαγωγικής Πανεπιστημίου Αθηνών

M.A. in Education Πανεπιστημίου Lancaster

Η σχολική φοβία, η σχολική αποφυγή και η άρνηση του σχολείου είναι όροι που περιγράφουν μια αγχώδη διαταραχή των παιδιών, η οποία εκφράζεται με έναν παράλογο, επίμονο φόβο για το σχολείο.

Τα παιδιά που έχουν σχολική φοβία δυσκολεύονται να αποχωριστούν τους γονείς τους και είναι συνήθως παιδιά ανασφαλή και ευαίσθητα, που δεν μπορούν να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους. Το άγχος τους είναι εμφανέστατο και, πολλές φορές,  αρκεί και μόνο η σκέψη του σχολείου για να παρουσιάσουν παθολογικά συμπτώματα. Τα παιδιά που βρίσκονται στη «ζώνη υψηλού κινδύνου» για να αποκτήσουν σχολική φοβία είναι: τα μοναχοπαίδια, το μικρότερο στη σειρά παιδί ή τα παιδιά με χρόνιες ασθένειες.

Οι γονείς των παιδιών με σχολική φοβία, είναι συνήθως προσεκτικοί και στοργικοί, αλλά και υπερπροστατευτικοί –τις περισσότερες φορές – γεγονός που στερεί από τα παιδιά τους την αναγκαία αυτοπεποίθηση.

Πολλά από τα παιδιά προσχολικής ηλικίας κάποια στιγμή αντιδρούν στο να πάνε στο σχολείο. Κάτι τέτοιο θεωρείται απολύτως φυσιολογικό. Αντίθετα, τα παιδιά με σχολική φοβία, αντιδρούν συστηματικά και με κάθε ευκαιρία να πάνε στο σχολείο και χάνουν πολλές ημέρες το χρόνο μακριά από την τάξη. Γενικά, αν το παιδί παρουσιάζει παράλογο άγχος (χωρίς συγκεκριμένη αιτία), είναι μελαγχολικό, φοβισμένο, και επικαλείται συχνά ότι αισθάνεται άρρωστο για να πάει στο σχολείο, οι γονείς θα πρέπει να ασχοληθούν σοβαρά με αυτό το θέμα.

Τα συμπτώματα της σχολικής φοβίας είναι:

• Συχνοί στομαχόπονοι και άλλα συμπτώματα όπως ναυτία, εμετός, διάρροια, ή πονοκέφαλοι, τα οποία δεν μπορούν να αποδοθούν σε ασθένεια
• Προσκόλληση, νεύρα και πανικός, όταν πρόκειται να αποχωριστεί τον γονέα
• Φόβος για το σκοτάδι ή στο ενδεχόμενο να μείνει μόνος/η σε ένα δωμάτιο
• Δυσκολία για να πάει για ύπνο ή συχνοί εφιάλτες
• Διάθεση να μεγαλοποιεί τους φόβους του με τα ζώα, με τα τέρατα κλπ.
• Έμμονες σκέψεις για την ασφάλεια του εαυτού του/της και των άλλων.

Οι αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν τα συμπτώματα της σχολικής φοβίας είναι «αιτίες προερχόμενες από το οικογενειακό περιβάλλον» ή «αιτίες προερχόμενες από το σχολικό περιβάλλον»:

Αιτίες προερχόμενες από το οικογενειακό περιβάλλον:

Το παιδί μπορεί:

• Να βιώνει μια αλλαγή στα πλαίσια της οικογένειας όπως, μετακόμιση, αρρώστια κάποιου μέλους της οικογένειας, διαζύγιο, θάνατο, κατάθλιψη ή οικονομικά προβλήματα
• Να απολαμβάνει την αποκλειστικότητα της προσοχής ενός γονέα
• Να υφίσταται τις επιρροές ενός υπερπροστατευτικού γονέα, που του ενισχύει την ιδέα ότι, μόνο κοντά του, το παιδί είναι ασφαλές
• Να είναι φοβισμένο για μια επικείμενη τραγωδία στο σπίτι
• Να φοβάται ότι αν λείψει από το σπίτι, ένας από τους ενήλικες στην οικογένεια θα βλάψει ένα άλλο μέλος της οικογένειας
• Να φοβάται ότι μια πιθανή καταιγίδα, πλημμύρα ή φωτιά, μπορεί να βλάψουν το σπίτι και την οικογένειά του.

 Αιτίες προερχόμενες από το σχολικό περιβάλλον:

 Το παιδί μπορεί:

• Να φοβάται την κριτική ή την τιμωρία από τον εκπαιδευτικό
• Να φοβάται τις φτωχές επιδόσεις του, σε σχέση με τα άλλα παιδιά, στις δραστηριότητες μέσα στην τάξη
• Να φοβάται συγκεκριμένες δραστηριότητες, όπως το τραγούδι, ή το να τρώει μαζί με τα άλλα παιδιά
• Να φοβάται πως θα έχει προβλήματα με την τουαλέτα
• Να παρουσιάζει δυσανεξία σε συγκεκριμένα υλικά ή αντικείμενα όπως, η μοκέτα, η μυρωδιά των καθαριστικών κλπ.

Συνήθως, η σχολική φοβία, αν αντιμετωπιστεί άμεσα, διαρκεί για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, ιδιαίτερα όταν η οικογένεια συνεργάζεται με το σχολείο. Σε κάθε ανάλογο θέμα, τα βήματα είναι:

• Να διαπιστώσουμε το πρόβλημα
• Να ανακαλύψουμε τις αιτίες που προκαλούν τη δυσκολία στο παιδί
• Να συνεργαστούμε με τους ειδικούς, αν χρειαστεί, για να εξαλείψουμε το πρόβλημα

Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς, ως εκπαιδευτικοί;

• Να ζητήσουμε από το γονέα να απευθυνθεί σε γιατρό, για να επιβεβαιώσουμε ότι τα συμπτώματα δεν προέρχονται από κάποια ασθένεια π.χ. ίωση
• Να προσπαθήσουμε να μιλήσουμε με το παιδί για να διερευνήσουμε τους λόγους για τους οποίους δεν θέλει να έρχεται στο σχολείο
• Αν ο γονέας απευθυνθεί σε ψυχολόγο, να συνεργαστούμε μαζί του για την από κοινού αντιμετώπιση της δυσκολίας του παιδιού
• Αν η αιτία προέρχεται από το σχολικό περιβάλλον, να προσπαθήσουμε να εξαλείψουμε το εκλυτικό ερέθισμα (το ερέθισμα που προκαλεί την αντίδραση του παιδιού)
• Να βοηθήσουμε το παιδί να αποκτήσει αυτοπεποίθηση, ανακαλύπτοντας τα δυνατά του σημεία και προσφέροντάς του τις ευκαιρίες να διακριθεί
• Να προσπαθήσουμε να διακρίνουμε ποιες δραστηριότητες απολαμβάνει το παιδί και ποιες του προκαλούν άγχος
• Να διαβάσουμε παραμύθια με περιεχόμενο που θα ενθαρρύνει το παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του
• Να ζητήσουμε από την οικογένεια, να συνοδεύει το παιδί στο σχολείο – για όσο χρειάζεται – ο γονέας που μπορεί να ελέγξει καλύτερα την ανησυχία του, όταν το αφήσει στο σχολείο (στην περίπτωση υπερπροστατευτικών γονέων)

Να ενημερώσουμε τη Σχολική Σύμβουλο και να ζητήσουμε την παρέμβασή της, αν χρειάζεται.