Διαγράψτε τα «Όχι» και τα «Μη» όταν απευθύνεστε στα παιδιά

Διαγράψτε τα «Όχι» και τα «Μη» όταν απευθύνεστε στα παιδιά

 

Τότα Αρβανίτη-Παπαδοπούλου

Σχολική Σύμβουλος 23^ης Περιφέρειας Π.Α.

Διδάκτωρ Παιδαγωγικής Πανεπιστημίου Αθηνών

M.A. in Education Πανεπιστημίου Lancaster

 

Σας έχω ακούσει πάρα πολλές φορές να παραπονιέστε γιατί είσαστε αναγκασμένοι/ες να λέτε, πολύ συχνά μέσα στη μέρα: «Όχι, μην το κάνεις αυτό!».

Γνωρίζω την ευθύνη σας να διδάξετε σωστά τα παιδιά σας και να τα κρατήσετε ασφαλή αλλά, πάλι, δεν είναι ευχάριστο να περνάτε τη μέρα νιώθοντας τόσο… αρνητικοί/ες. Και, φυσικά, δεν θέλετε να σας ταυτίσουν τα παιδιά με τα πρόσωπα που λένε μόνο «Όχι» και «Μη». 

Όταν έκανα το Μεταπτυχιακό μου στην Αγγλία, επισκεφθήκαμε με τους συμφοιτητές μου στο Lancaster ένα νηπιαγωγείο όπου η λέξη «Όχι» ήταν απαγορευμένη. Όταν στην αρχή το πληροφορήθηκα, ξαφνιάστηκα πολύ αλλά όταν παρέμεινα λίγο (τις επόμενες ημέρες πήγα και ξαναπήγα) διδάχτηκα πόσο σημαντικό πράγμα είναι οι «θετικές οδηγίες» για τα παιδιά.

Συνάδελφε και συναδέλφισσες,

Η πειθαρχία των παιδιών θα πρέπει να έχει καθοδηγητική μορφή και να μην προέρχεται από φράσεις ή εντολές που έχουν αρνητική χροιά, γιατί τότε δίνουμε λάθος μάθημα στα παιδιά. Οι φράσεις ή οι εντολές που έχουν αρνητική χροιά δεν συμφωνούν με τη διαδικασία της σκέψης των παιδιών (ειδικά των προνηπίων). Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί προσπαθεί να φτάσει κάτι εύθραυστο που βρίσκεται ψηλά και του φωνάζουμε: «Όχι! Μην το αγγίξεις!», τότε ζητάμε από το παιδί να κάνει μια αντίστροφη ενέργεια. Θα πρέπει να γνωρίζετε  πως η εντολή αυτή, είναι μια σύνθετη οδηγία για το παιδί, όσο απλή κι αν ακούγεται. Τα παιδιά στην ηλικία των 4-5 ετών μπορούν, συνήθως,  να ακολουθήσουν μια αντίστροφη διαδικασία που απαιτεί μόνο τρία βήματα.  Σκεφτείτε τώρα πόσα βήματα απαιτεί από το παιδί να κάνει, η φράση «Όχι! Μην το αγγίξεις!». Σε ελάχιστο χρόνο το παιδί θα πρέπει:

1. Να ελέγξει μια παρόρμηση (πολύ δύσκολο)
2. Να σταματήσει να κινείται
3. Να σκεφτεί τι θα κάνει με το ήδη απλωμένο χέρι του
4. Να κατεβάσει το χέρι του

Γελάτε; Μην βιάζεστε. Ας το ξαναδούμε πιο αναλυτικά και πιο επιστημονικά.

Έχετε αναρωτηθεί  γιατί ένα παιδί εξακολουθεί να κάνει αυτό που έχει βάλει στόχο, παρά του ότι του ζητάτε να σταματήσει; Για δύο λόγους. Θα σας τους πω εγώ κι ας τους γνωρίζετε. Πρώτον, δεν μπορεί να ελέγξει τις έντονες παρορμήσεις του γιατί ο μετωπιαίος λοβός του εγκεφάλου του δεν έχει ολοκληρώσει την ανάπτυξή του και, δεύτερον, το παιδί δεν μπορεί να ακολουθήσει ακόμα με επιτυχία όλα τα βήματα που απαιτεί μια αντίστροφη ενέργεια. Είναι τόσο απλό! Το παιδί δεν μπορεί ακόμη. Αυτό που του ζητάτε να κάνει, είναι πάνω από τις δυνατότητές του. Καλά, και τότε πώς διδάσκουμε πειθαρχία στα μικρότερα παιδιά (εγώ λέω σε ΟΛΑ τα παιδιά); Η απάντηση είναι: «Θα πρέπει να βρούμε άλλους τρόπους, που να ταιριάζουν με τα χαρακτηριστικά των παιδιών αυτής της ηλικίας».

Ας ξαναπάρουμε το υποθετικό σενάριο από την αρχή. Το παιδί προσπαθεί να φτάσει κάτι εύθραυστο που βρίσκεται ψηλά. Αντί να του πείτε «τι να μην κάνει», πείτε του «τι να κάνει». Τι θέλετε να κάνει το παιδί που προσπαθεί να φτάσει αυτό το εύθραυστο αντικείμενο που βρίσκεται ψηλά; Μπορείτε να πείτε: «Κατέβασε γρήγορα  το χέρι σου κάτω!» Μια εντολή απλή, που δεν απαιτεί αντίστροφη ενέργεια. Η ελαφριά ένταση στη φωνή σας θα υπερισχύσει της παρόρμησης του παιδιού και θα σηματοδοτήσει την ύπαρξη κινδύνου.

Είναι, επίσης, σημαντικό να θυμόσαστε ότι οι φωνές είναι αντιπαραγωγικές για τη διδασκαλία σας. Με αυτό εννοώ πως, οι φωνές διδάσκουν τα παιδιά ότι για να λύσουμε ένα πρόβλημα, πρέπει να θυμώσουμε ή ότι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση που δεν μας αρέσει, είναι να βάλουμε τις φωνές και να γίνουμε αρνητικοί. Επί πλέον, οι φωνές δηλώνουν ότι είναι αποδεκτό να φωνάζει κανείς σε κάποιον μικρότερό του. Άλλωστε, όταν υπάρχουν πολλές φωνές στο σπίτι, το αντιλαμβανόμαστε στο σχολείο. Τα παιδιά που τους φωνάζουν στο σπίτι, είναι τα παιδιά που φωνάζουν στα άλλα παιδιά στο σχολείο.

Το ξέρω. Υπάρχουν φορές που, ως άμεση αντίδραση, στον κίνδυνο που κρύβει μια κατάσταση για την ασφάλεια κάποιου παιδιού, αναγκάζεστε να του φωνάξετε. Όμως, και πάλι, όταν λήξει ο συναγερμός, μην ξεχάσετε να καλέσετε κοντά σας το παιδί και να του πείτε: «Λυπάμαι που σου φώναξα, αλλά φοβήθηκα για την ασφάλειά σου». Στην καθημερινότητά σας, όταν δεν θα υπάρχει κάποιος κίνδυνος, δεν θα πρέπει να υπάρχουν και φωνές. Πείτε, απλώς, στα παιδιά σας τι θέλετε να κάνουν, με ύφος σοβαρό και πειστικό. Αν ακολουθήσετε αυτή την τακτική, σε λίγο καιρό, τα παιδιά θα μάθουν να ανταποκρίνονται σε ένα πιο θετικό τρόπο επικοινωνιακών ανταλλαγών.

Πριν το τέλος, θέλω να σας πω πως αυτό που έμαθα από το νηπιαγωγείο στο Lancaster είναι φράσεις όπως: «Άφησε κάτω το πινέλο» (αντί «Μην αρπάζεις το πινέλο από τον συμμαθητή σου»), «Μπες μέσα» (αντί «Μην τρέχεις έξω»), «Τις κηρομπογιές τις χρησιμοποιούμε πάνω στο χαρτί» (αντί «Μην ζωγραφίζεις το τραπέζι σου με τις κηρομπογιές»),  «Μιλάτε χαμηλόφωνα» (αντί «Μην φωνάζετε»), «Να είσαστε ευγενείς μεταξύ σας» (αντί «Μην τσακώνεστε μεταξύ σας»).

Τι λέτε; Θα δοκιμάσετε κι εσείς να μιλάτε στα παιδιά σας με άμεσο και θετικό τρόπο; Πιστέψτε με, Αξίζει!